کاخ سفيد سراسيمه در پي حل مسئله دستگيري ملوانان

پس از توافق هسته‌اي بين ايران و پنج به علاوه يک، محافل سياسي و کارشناسي تصور مي‌کردند، اين توافق مقدمه‌اي خواهد شد براي دست برداشتن تهران از مواضع خود در منطقه و جهان، مواضعي که در چارچوب استقلال و حراست از تماميت ارضي کشور و هم چنين ارزش‌هاي مقاومت اسلامي تعريف مي‌شود. اما تحولات پس از اين توافق نشان داد از منظر تهران توافق هسته‌اي ارتباطي با سياست‌هاي اسلامي، منطقه‌اي و جهاني جمهوري اسلامي ايران ندارد. دستگيري و بازداشت ملوانان آمريکايي در آب هاي سرزميني ايران نيز از اين منظر ارزيابي مي‌گردد. 

ديروز دو شناور مسلح نيروي دريايي آمريکا که ظاهراً دچار مشکل فني شده بودند، وارد آبهاي جزيره فارسي در خليج فارس شدند. نيروي دريايي سپاه پاسداران انقلاب اسلامي در اقدامي مقتدرانه اين دو شناور مسلح را توقيف و ده سرنشين آن را بازداشت کرد. 

طبيعتاً اين رويکرد جمهوري اسلامي يک پيامد اساسي دارد و آن افزايش انتقادات مخالفان برجام در آمريکا از دولت آمريکا به عنوان مهمترين فعال عرصه مذاکرات هسته‌اي. به ويژه اينکه دستگيري ملوانان آمريکا همزمان با آخرين سخنراني سالانه باراک اوباما و در آستانه رقابت دو حزب مهم آمريکا- يعني جمهوري خواهان و دموکرات‌ها - براي انتخابات رياست جمهوري صورت گرفته است. به نظر مي‌رسد دولت دموکرات آمريکا نگران پيامد‌هاي انتخاباتي اين رويداد - همانند حادثه گروگان‌گيري از سفارت آمريکا در تهران - است. ضمن اينکه توافق هسته‌اي مهمترين برگ برنده دموکرات‌هاي در انتخابات آتي آمريکا است. 

جب بوش، فرماندار سابق فلوريدا و يکي از داوطلبان نامزدي حزب جمهوري خواه براي انتخابات رياست جمهوري آمريکا/ در اقدامي تبليغاتي/ به سرعت به دستگيري ملوانان آمريکايي واکنش نشان داد. او گفت: سياست ضعيف و تحقيرآميز اوباما در برابر ايران بار ديگر خود را نشان داده است. تام کاتن سناتور جمهوري خواه، که مخالف توافق هسته‌اي ايران بود، نيز به سي ان ان گفت: «اين نوع اقدامات خصمانه آشکار تعجب‌آور نيست. اين دقيقاً همان چيزي است که وقتي که اوباما سرگرم مذاکره درباره توافق هسته‌اي با ايران بود من و ديگران پيش بيني مي‌کرديم -- اينکه اين کار آنها را براي تجاوزگري عليه آمريکا و متحدان ما در منطقه جسور خواهد کرد.»

شايد به همين علت دولت آمريکا سراسيمه در پي فيصله يافتن موضوع ملوانان آمريکايي هستند و نمي‌خواهند اين رويداد به مناقشه سياسي بين دو کشور تبديل شود. هرچند به گفته سردار فدوي ناو هواپيمابر آمريکايي پس از دستگيري ملوانان غيرحرفه‌اي عمل کرده‌اند. 

به گزارش امروز خبرگزاري رويترز يک مسئول بلندپايه نظامي آمريکا گفته است آمريکا تماس با دو قايق کوچک را که در مسير خود از کويت به بحرين در حرکت بودند از دست داد. يک مسئول آمريکايي ديگر گفت مشکلات فني شايد موجب شد يکي از قايق‌ها متوقف شود که به همين علت احتمالاً به صورت غير عمد آنها وارد آب‌هاي ايران شده‌اند.   

برخي مسئولان آمريکايي نيز «شب» و «دير وقت» بودن را براي آزادي آمريکايي‌ها بهانه کردند. يکي از مسئولان آمريکايي به رويترز گفت: آمريکا معتقد است احتمالاً به اين 10 ملوان آمريکايي که در ايران بازداشت شده‌اند اجازه ترک آنجا را در هنگام شب نخواهند داد چرا که «دير وقت» است. يک مسئول نظامي آمريکايي نيز شامگاه سه‌شنبه گفت اين ملوانان در مسير خود از کويت به بحرين بازداشت شدند و برنامه‌اي براي ايران، به منظور بازگرداندن آنها به يکي از کشتي‌هاي نيروي دريايي آمريکا در آبهاي بين‌المللي در صبح چهارشنبه پيش‌بيني شده است. اين مسئول افزود انجام روند تحويل اين افراد «در هنگام روز» امن‌تر است. 

شايان ذکر است برخي رسانه‌هاي جهان نيز هرچند دستگيري ملوانان آمريکا را به عنوان استمرار «رفتار و موضع تهاجمي ايران در برابر آمريکا پس از توافق هسته‌اي» ارزيابي کردند اما در ادامه کوشيدند واکنش آمريکا به اين رويداد را محدود به روند اجرايي برجام کنند و در ادامه نيز بي تاثير بودن اين رويداد را در روند اجرايي برجام توجيه کنند. اين در حالي است که تنها راه واکنش به دستگيري ملوانان، براي امريکا مي‌تواند اخلال در روند اجرايي برجام نباشد.  

پايگاه اينترنتي ـ آمريکايي بيزنس اينسايدر امروز در اين زمينه با اشاره "افزايش تنش‌ها (بين ايران و آمريکا)" تصريح کرد: "بعيد به نظر مي‌رسد شرايط موجود بر اجراي توافق هسته‌اي ايران تأثيري داشته باشد". 

بر اساس اين گزارش "در برنامه جامع اقدام مشترک ـ که بين ايران و گروه قدرت‌هاي جهاني به رهبري آمريکا حاصل شده است ـ همانند ديگر توافق نامه‌هاي مرتبط با تسليحات هسته‌اي، موضوع اشاعه هسته‌اي از ديگر موضوعات جدا شده است. در برنامه جامع اقدام مشترک به رفتار ايران در خاورميانه [غرب آسيا] يا موضع راهبردي ايران در قبال طرف‌هاي مختلف توافق نامه اشاره‌اي نشده است. استدلال موجود در وراي اين موضوع آن است که جلوگيري از اشاعه هسته‌اي به اندازه‌اي اهميت دارد که بايد در مسيري جدا از ديگر نگراني‌هاي احتمالاً پيچيده آن را پيگيري کرد.

اين فلسفه در وراي چندين تلاش ... آمريکا در زمينه رژيم منع اشاعه از زمان جنگ سرد قرار دارد." 

بيزنس اينسايدر در ادامه به برخي از اين تلاش‌ها اشاره کرد: "اخيراً، پيمان استارت نو بين آمريکا و روسيه ـ که در اوايل سال دو هزار و يازده اجرايي شدـ تنها بعد از روابط آمريکا و روسيه است که تحت‌تأثير بحران ناشي از سياست‌هاي تهاجمي مسکو در اوکراين قرار نگرفته است. احياي پيمان استارت نو نشان دهنده عمق درک آمريکا و هم پيمانانش در اين باره است که موضوعات مرتبط با اشاعه هسته‌اي را مي‌توان و بايد جدا از عوامل ژئوپلتيکي دانست. اين معاهده شامل بازرسي روسيه و آمريکا از زرادخانه‌هاي هسته‌اي يکديگر به منظور تضمين پايبندي آنها به اين معاهده مي‌شود که بر اساس آن بازرسان تسليحاتي روسيه حتي پس از بحران اوکراين از تأسيسات تسليحات هسته‌اي آمريکا بازديد کردند." 

بنابراين گزارش "برنامه جامع اقدام مشترک نيز بر اساس روالي مشابه حاصل شده است و سطح موفقيت اين توافق بستگي به اين موضوع دارد که آيا ايران به شاخص‌هاي کنترل ذخاير ـ بر اساس توافق ـ پايبند بوده است يا خير؟ ... و ايران تاکنون به مفاد برنامه جامع اقدام مشترک پايبند بوده است ... بر اساس برنامه جامع اقدام مشترک اشاعه هسته‌اي از چنان اهميتي برخوردار است که ربط دادن آن به سؤالات سياسي يا راهبردي ديگر؛ اقدامي غير سازنده محسوب مي‌شود.

---------------------------------------------------

بررسی و تحليل/ عبدالرضا خليلي